All for Joomla All for Webmasters

تاریخچه و معرفی رشته عمران

معرفی رشته عمران

 تاریخچه ی مهندسی عمران به اصطلاح Civil engineering به قرن هجدهم باز می‌گردد. در آن زمان مهندسی عمران در مقابل مهندسی طراحی Military engineering قرار داشت. اصطلاحی که به همه ی امور مهندسی که به مسایل ساخت و ساز بناهای دست ساز بشر باز می‌گشت. مانند سدها، ساختمان ها، پل‌ها و کانال‌ها گفته می‌شد. البته طی گذشت سال های متمادی و با پیشرفت علم و تخصصی شدن علوم، به مرور علوم مختلف، از جمله مکانیک جدا شده اما این اصطلاح هم چنان نام خود را برای عمران حفظ مهندسی کرد.

   در کشور ما ، رشته مهندسی عمران یکی از رشته‌های اصلی و پرجاذبه گروه فنی و مهندسی و از نخستین رشته‌های دانشگاهی است که با تأسیس دارالفنون در سال 1231 شمسی، یعنی آغاز دوره جدید تحصیلات دانشگاهی در ایران، دایر شده است. این رشته در سال 1313 با افتتاح اولین دانشگاه ایران، یعنی دانشگاه تهران، به صورت یکی از رشته‌های اولیه دانشکده فنی در آن دایر گردید و با پشتکار و همت اساتید خبره و مجرب موفق شد 12 نفر فارغ‌التحصیل در سال 1317 داشته باشد.

این رشته در ابتدا به نام رشته «راه و ساختمان» شهرت داشت و از دیگر رشته‌های فنی و مهندسی مستقل نبود؛ لیکن در سال 1334 که دانشکده فنی دانشگاه تهران به تأسیس شعباتی مستقل در رشته‌های فنی پرداخت، با نام راه و ساختمان از دیگر رشته‌ها منفک شد و به صورت مستقل به کار آموزشی و پژوهشی ادامه داد. این رشته همواره مستعدترین و باهوش ترین جوانان را به سوی خود جذب کرده است و امروزه بیشتر فارغ التحصیلان آن با کارایی کامل در کشور فعالیت دارند و نقش بارزی را در عمران و آبادانی میهن اسلامی ایفا می­کنند.

اما امروزه مهندسی عمران به چه می‌پردازد؟

مهندسی عمران از جمله رشته هایی است که بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران کشور است. یعنی هر چیزی که به آبادی یک کشور باز می‌گردد، مانند سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل های مخابرات، ساختمان های مقاوم در مقابل زلزله، سیل و آتش، نیروگاه های برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز، در حیطه ی کار مهندس عمران قرار می‌گیرد. مهندسی عمران طیف بسیار وسیعی از کارها را در بر می‌گیرد.
یعنی اگر بخواهیم ساختمان، پل، برج، تونل، راه، سیلو و یا شبکه های فاضلاب بسازیم در آغاز به یک مهندس کارآمد عمران نیاز داریم تاعلاوه بر رعایت جنبه های فنی و اجرایی، اقتصادی نیز عمل کند. چون اقتصادی بودن یک اصل در مهندسی عمران است.

هدف

هدف از این رشته تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند در پروژه‌های مختلف عمرانی در زمینه‌های ساختمانی ، راه‌سازی ، پل‌سازی ، سازه‌ها و بناهای آبی، جمع‌آوری و دفع فاضلاب و … مسوولیت طرح ، محاسبه و اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده گیرند.
«مهندسی عمران از جمله رشته‌هایی است که بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران کشور است. یعنی هرچیزی که به آبادی یک کشور باز می‌گردد، مانند سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل‌های مخابرات، ساختمان‌های مقاوم در مقابل زلزله، سیل و آتش و نیروگاههای برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز، در حیطه کار مهندس عمران قرار می‌گیرد.»
«مهندسی عمران طیف بسیار وسیعی از کارها را در بر می‌گیرد. یعنی اگر بخواهیم ساختمان، پل، برج، تونل، راه، سیلو و یا شبکه‌های فاضلاب بسازیم در آغاز به یک مهندس کارآمد عمران نیاز داریم تا علاوه بر رعایت جنبه‌های فنی و اجرایی، اقتصادی نیز عمل کند. چون اقتصادی بودن یک اصل در مهندسی عمران است.»

1- محاسبه ، ساخت و اجرا و تا حدودی طراحی ساختمانهای مختلف مسکونی، اداری و صنعتی اعم از آجری، بتنی و فولادی، نظیر ساختمانهای مسکونی ویلایی، چندطبقه، آپارتمانها و برجهای بلند و همچنین کارهای ساختمانی اداره‌ها، مدرسه‌ها، بیمارستانها ، کارخانه‌ها و مراکز صنعتی، ساختمانها و مراکز ورزشی ، تالارهای اجتماعات و … .
۲- طراحی ، محاسبه و اجرای راهها و جاده‌های مختلف ارتباطی داخل و خارج شهرها و روستاها اعم از : راههای شوسه ، راههای آسفالته ، بزرگ‌راهها و نیز راه‌آهن (شامل مسیریابی ، پیاده کردن مسیر ، زیرسازی و روسازی)
۳- ساخت و اجرا و در مواردی طراحی و محاسبه انواع پلهای بتنی و فلزی با دهانه‌ها و ابعاد و شکلهای متفاوت نظیر: پلهای داخل شهری و روگذرها، پلهای خارج شهری و جاده‌ها.
۴- اجرای سدهای مختلف خاکی و بتنی و نیز بندهای انحرافی و سایر تاسیسات وابسته نظیر تونل یا کانال انحراف آب رودخانه (جهت اجرای عملیات کارگاهی در ضمن ساخت سد)، تاسیسات آبگیری از سد و کنترل ارتفاع آب در پشت سد و …
۵-  اجرای کارهای مربوط به ساماندهی رودخانه‌ها.
۶-  طراحی ، محاسبه و ساخت خطوط انتقال آب اعم از انواع کانالهای تحت فشار و یا کانالهای با سطح آزاد آب که به منظور انتقال آب از سدها و دریاچه‌ها و … برای مصارف کشاورزی، شرب و صنعتی به منطقه‌های مورد نیاز و نیز جهت انتقال آب از تصفیه‌خانه‌های آب به مخازن آب و از آن‌جا به مناطق مصرف، ساخته می‌شوند.
۷- ساخت تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب شامل: ساختمانها و تاسیسات مربوط، محوطه‌سازی و … .
۸- طراحی ، محاسبه و ساخت شبکه‌های آب‌رسانی به منطقه‌های شهری و روستایی جهت تامین آب شرب مورد نیاز افراد و تاسیسات مربوط نظیر: مخازن آب، لوله‌کشی ، انشعابات، و … .
۹- طراحی ، محاسبه و ساخت شبکه‌های جمع‌آوری و دفع آبهای سطحی ناشی از نزولات جوی در خیابانها و سایر منطقه‌های شهرها و شهرکها و همچنین شبکه‌های جمع‌آوری و دفع فاضلابهای خانگی و صنعتی و انتقال آنها به خارج از شهر و تصفیه‌خانه‌ها.
۱۰- انجام بسیاری از کارهای نقشه‌برداری که برای کارهای ساختمانی مختلف نظیر: راه‌سازی، سدسازی، و … مورد نیاز است؛ و همچنین تا حدودی کارهای نقشه‌کشی طراحی و معماری.

 گرایش‌های مقطع لیسانس

«این رشته در سطح کارشناسی دارای دو گرایش عمران – عمران ، عمران – نقشه‌برداری است.
گرایش عمران – عمران به محاسبه و طراحی سازه‌های متفاوت ، تحت‌نیروهای مختلف مانند باد، زلزله، سیل، آتش‌ و وزن خود ساختمان یا سازه می‌پردازد.»
«دانشجوی مهندسی عمران – عمران مسائل مربوط به سازه، خاک و پی، راه و ترابری و هیدرولیک را مطالعه می‌کند. یعنی از یک سو به طراحی و نحوه ساخت اسکلت ساختمان‌ها و سایر بناهای فنی مثل پل، فرودگاه و تونل پرداخته و از سوی دیگر به مطالعه رفتار زمین بناهای فنی می‌پردازد تا بر اساس نوع خاک زمین مورد نظر، شکل و شالوده سازه‌ای را که قرار است ساخته شود، طراحی کند.»
« هنگامی که مکان ساخت یک سازه تعیین می‌شود، اولین کار نقشه‌برداری است تا پستی بلندی‌ها و نقشه مربوط به آن منطقه مشخص شده و بر اساس آن ، مکان خاک‌برداری ، میزان خاک‌برداری و نحوه خاک‌برداری تعیین گردد و نهایت سطح مناسب برای پی‌سازی سازه مورد نظر آماده شود.»
«چون نقشه‌برداری بیشتر برای سازه‌های بزرگ خارج از شهر مثل سیلوها، پل‌ها، تونل‌ها و سدها کاربرد دارد، کارهای میدانی و صحرایی این رشته بسیار زیاد است و بخش نقشه‌برداری زیرزمینی آن نیز کار نسبتا خشنی می‌باشد.»
« آب دارای مسائل مختلفی از جمله مسائل فیزیکی، شیمیایی و آبیاری کشاورزی است که هیچ‌یک از اینها در مهندسی عمران- آب مطرح نمی‌شود. بلکه مسائل مربوط به پیش‌بینی میزان سیلاب‌ها و روان‌آبهایی که در رودخانه‌ها جریان دارد، نحوه جمع‌آوری و نگهداری آب در مخازن پشت سدها و نحوه توزیع آن در کانالهای آبیاری و بالاخره ساخت کانالهای آبیاری، به مهندسی آب باز می‌گردد.»

 آینده شغلی ، بازارکار، درآمد

مراکز مختلفی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در فعالیتهای عمرانی نقش دارند که هر یک به تناسب نوع فعالیت خود، اقدام به جذب فارغ‌التحصیلان این رشته می‌کنند.
وزارت‌خانه‌های مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، جهاد سازندگی و نیرو به صورت گسترده‌تر و سایر وزارت‌خانه‌ها، اداره‌ها ، سازمانها ، مراکز دولتی و خصوصی نظیر : وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش ، کشاورزی ، فرهنگ و آموزش عالی، بانکها و … به صورت مستقیم برای کارهای عمرانی خود مثل طرح و محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا، نیاز به استخدام مهندسان عمران دارند. علاوه بر آن ، شرکتهای مختلف مهندسان مشاور که در کشور به صورت گسترده وظیفه طراحی ، محاسبه و نظارت بر اجرای پروژه‌های ساختمانی را بر عهده دارند؛ همچنین شرکتهای ساختمانی و راه‌سازی دولتی و خصوصی که در اجرای این طرحها فعالیت دارند، تعداد کثیری از فارغ‌التحصیلان رشته عمران را استخدام می‌کنند.
«اصولا مهندس عمران شانس کاری زیادی دارد چون در طراحی و ساخت بسیاری از کارهای عمرانی مانند راهها ، پل‌ها ، سدها ، سازه‌های دریایی برای سکوهای نفتی، آشیانه‌های هواپیما و خانه‌های مسکونی مقاوم در مقابل زلزله‌، مهندسین عمران حضوری فعال دارند. متخصصانی که یا در دفترهای مشاوره به طراحی پروژه‌های فوق می‌پردازند و یا مجری کارهای عمرانی مذکور بوده و به کیفیت اجرای آنها نظارت دارند.»
«البته باید توجه داشت که هر دانشجوی مهندسی عمران نمی‌تواند فرصت‌های شغلی خوبی داشته باشد. بلکه باید در دوران تحصیل به دنبال پژوهش ، تحقیق و یادگرفتن باشد نه این که تنها واحدهای دانشگاهی را پاس کند و یا حتی به فکر یک معدل خوب دانشگاهی باشد. چون شرکتهای عمرانی خصوصی و دولتی به دنبال یک نیروی کارآمد هستند نه یک شاگر اول دانشگاه »

 توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه

یک مهندس عمران باید بسیار اجتماعی و دارای توان ایجاد ارتباط با جمله سایرین باشد چون رشته مهندسی عمران یک رشته گروهی است. یعنی متخصص عمران در محیط کار خود با اقشار مختلف جامعه از جامعه کارگران، تکنسین‌ها و مهندسان رشته‌های دیگر سروکار دارد و باید با همه این افراد ارتباط خوبی برقرار کند تا بتواند شاهد پیشرفت و موفقیت کارش باشد.
با توجه به کمیت و کیفیت درسهایی که در این رشته ارایه می‌گردد، داوطلب باید از توان و دانش برتر در زمینه‌های ریاضی و فیزیک برخوردار باشد. همچنین توان جسمی ، قدرت تجزیه و تحلیل ، قدرت تجسم و دقت کافی در بسیاری از مسایل را داشته باشد.
«رشته مهندسی عمران دارای دو بعد اجرایی و نظری و آزمایشگاهی است. در این میان عده‌ای از مهندسین جذب کارهای اجرایی می‌شوند که در این صورت باید آمادگی کار در کارگاههای داخل و خارج شهر را داشته باشند یعنی برای برنامه‌ریزی و سروکار داشتن با اقشار مختلف مردم آماده باشند و عده‌ای نیز جذب بعد نظری و آزمایشگاهی مهندسی می‌شوند که این عده نیز باید آمادگی کارهای محاسباتی ، دفتری و آزمایشگاهی را داشته باشند. کارهایی که به ریاضیات قوی و صبر و حوصله بسیار نیاز دارد.»
شایان ذکر است که بسیاری از کارها و طرحهای عمرانی در خارج از محیطهای شهری بوده و فعالیت نسبتا زیادی را می‌طلبد لذا داوطلب این رشته باید علاقمند به کارهای عمرانی بوده و توانایی کار در محیطهای پرجمعیت را داشته باشد.

 وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر

 این رشته در سطح کارشناسی ارشد دارای ۱۱ گرایش می باشد که شامل:

    گرایش عمران - زلزله
    گرایش عمران – سازه
    گرایش عمران - ژئوتکنیک
    گرایش عمران – راه و ترابری
    گرایش عمران – مدیریت منابع اب
    گرایش عمران – اب و ساه های هیدرولیکی
    گرایش عمران – سواحل بنادر و سازه های دریایی
    گرایش عمران – حمل و نقل
    گرایش عمران – مدیریت ساخت
    گرایش عمران – محط زیست
    گرایش عمران – مدیریت ساخت

زمینه‌‌های کاری این رشته شامل سه موضوع زیر می باشد:

    طراحی و مشاوره: شامل طرح یا مشورت در طراحی یک پروژه است. همان طور که به نظر می رسد، این نوع زمینه‌کاری به تجربه زیاد و مفید وهمچنین به تخصص کافی نیاز دارد و معمولاً این وظیفه بر عهده متخصصین مجرب است. کسی که چنین وظیفه‌ای به عهده می‌گیرد، عمدتاً با کار‌های دفتری و کار با نقشه‌های مختلف سروکار خواهد داشت.
     پیمانکاری و اجرا: این وظیفه به سختی وظیفه مشاوره نیست و آن تخصص لازم را ندارد یک مجری، طرح و نقشة در نظر گرفته شده برای یک پروژه دریافت می‌کند و فقط وظیفه‌اش این خواهد بود که طرح را به خوبی اجرا کند. البته اکثر مشکلات سازنده‌ای در همین بخش است، چرا که ممکن است نقشه‌های بسیار خوبی طراحی شود و سازه‌ها از نظر طراحی بدون عیب و نقص باشند، اما کار در اجرا به درستی انجام نگیرد. به همین جهت سازه‌های ساخته شده معمولاً بی عیب و نقص است.
    نظارت: مهندس ناظر وظیفه دارد از طرف کارفرما، نظارت بر حسن انجام کارها را بر عهده بگیرد و همچنین وظیفه هماهنگی بین کار‌ها و افراد مختلف را به انجام برساند.

برای اینکه یک پروژه بزرگ عمرانی انجام شود لازم است یک گروه از مهندسان با گرایش‌ها و سطح تخصص‌های مختلف در کنار یکدیگر کار کنند تا پروژه طراحی و اجرا شود.

به عنوان مثال، در ساخت یک سد، ابتدا بحث طراحی آن مطرح است. گرایش منابع آب تعیین می‌کند که سد اگر در جایی خاص احداث شود، وضع آب پشت آن چطور خواهد بود و سد کجا احداث شود، بهتر است. گرایش هیدرولیک و سازه هیدرولیکی، به کمک گرایش سازه، وظیفه طراحی ساختمان این سد را بر عهده دارند. گرایش زلزله، وظیفه ایمنی سازی سد در برابر زلزله و تغییر طرح سازه آن به نحوی که در برابر زلزله مقاوم باشد و گرایش خاک و پی، وظیفه بررسی پی و تکیه‌ گاههای سد و میزان دوام آنها را بر عهده دارد و سرانجام در هنگام اجرا، یک نقشه بردار وظیفه اجرای دقیق بخشهای مختلف سد و تعیین محل دقیق احداث آن و مثلاً محل دقیق تکیه‌گاهها و پی‌ها را به عهده دارد. دست آخر، همه این مهندسان به کمک تعداد زیادی از مهندسان رشته‌های دیگر مثل مهندسی مکانیک و برق، کار ساخت بدنة سد و نصب تجهیزات مربوط به آن را به انجام خواهند رسانید.

رشته مهندسی عمران در ایران تا مقطع دکتری تدریس می‌شود و لذا راه برای ادامه تحصیلات باز است.

 

کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت برای موسسه آموزش عالی اشراق بجنورد محفوظ است.